โครงงานเรื่อง : ประเพณีแห่ช้างผ้า จังหวัด ลำปาง
ผู้จัดทำ : เด็กหญิง วราภรณ์ ศรีสืบ เลขที่ 37
ครูที่ปรึกษา : ครู พร้อมพงษ์ แปงเครือ
ความเป็นมาและความสำคัญของโครงงาน
ประเพณีแห่ช้างผ้า
บ้านเมาะหลวง หมู่ที่ 8 ตำบล แม่เมาะ อำเภอ
แม่เมาะ จังหวัด ลำปาง เป็นประเพณีที่เก่าแก่และเกี่ยวข้องกับประวัติความเป็นมาของเมืองแม่เมาะและดอยผาช้าง
หรือ เมืองเมาะในสมัยก่อนดอยผาช้างเป็นผาศักดิ์สิทธิ์ของเมืองแม่เมาะเปรียบเสมือน
นามบ้าน นามเมือง หรือเป็นสัญลักษณ์ก็ว่าได้ ลักษณะรูปภูเขา
เป็นรูปช้างสองตัว ตัวใหญ่กับตัวเล็กเดินตามกันช้างเป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่
น้ำหนักมาก คนใช้ช้างเป็นพาหนะในการเดินทาง บรรทุกสิ่งของ ลากซุง
ซึ่งคนต้องทำหน้าที่ควบคุมช้าง นั่งอยู่บนหลังช้าง แต่ที่บ้านเมาะหลวง
ในตำบลแม่เมาะ คนสี่คนแบกช้างได้หนึ่งเชือกและมีผู้คนมาให้กำลังใจกันมากมาย
ช้างที่คนนำมาแบกกันนั้น เป็นช้างจำลองขนาดเท่าตัวจริงหรือเล็กกว่าเล็กน้อย มีงวง
งา หู หางกระดิกได้ ทำจากไม้แล้วหุ้มด้วยผ้า เรียกว่าช้างผ้า นำมาแบก
แห่กันเป็นประเพณีที่สนุกสนาน การแห่ช้างเป็นประเพณีของชาวไทยใหญ่
หรือชาวเงี้ยวที่อพยพมาสร้างบ้านเรือนที่ริมน้ำแม่เมาะ รวมกันเรียกว่า
บ้านเมาะหลวง ซึ่งเป็นบริเวณที่มีป่าไม้อุดมสมบูรณ์ ทำปางไม้เป็นอาชีพ เลี้ยงช้างไว้เป็นจำนวนมากเพื่อลากซุง
เป็นพาหนะในการเดินป่าเป็นการใช้แรงงานจากช้าง
การแห่ช้างผ้านี้ได้ปฏิบัติสืบต่อกันมาจากการที่มีช้างเชือกหนึ่งเดินไปติดหล่มโคลนที่ห้วยอ้อ
หรือกลุ่มอ้อ ถอนตัวขึ้นไม่ได้ ชาวบ้านมาช่วยกันอย่างไรช้างก็ขึ้นจากโคลนไม่ได้
ควาญช้างบนบานศาลกล่าวเจ้าที่ขอให้ช่วยช้างเชือกนี้ขึ้น
จากโคลนได้โดยไม่ได้รับอันตรายใดๆเลย จะนำช้างเผือกมาถวาย
เมื่อบนแล้วช้างเชือกนี้ขึ้นจากหล่มได้อย่างปลอดภัย พ่อเลี้ยงช้าง
ควานช้างหาช้างเผือกไม่ได้
จึงทำช้างผ้าไปถวายแทนและปฏิบัติสืบต่อกันมาทุกปีจนเป็นเอกลักษณ์ของบ้านเมาะหลวงที่เคยมีช้าง
และเป็นการแสดงความกตัญญูต่อช้าง ปัจจุบันชาวเมาะหลวง ยังสืบทอดประเพณีนี้กันทุกปี
โดยจัดทำช้างผ้า และสัตว์ตามราศีเกิดไปถวายวัดเมาะหลวง
ในการจัดทำช้างผ้าจะมีสองอย่างคือ ช้างผ้า เดิมจะเป็นช้างผ้าของหมู่บ้าน
ทุกคนในหมู่บ้านจะมาช่วยกันจัดทำและช้างผ้าบ้าน (ช้างผ้าเฮือน) ที่ศรัทธา
จะไม่ได้ทำกันทุกบ้าน ถ้าปีใดบ้านตนเองทำมาหากินได้ดี มีเงินมีทอง
หรืออยู่เย็นเป็นสุขก็จะมีศรัทธาจัดทำบ้านใดที่ไม่จัดทำก็จะนำปัจจัยไปสนทบในแต่ละปีพอถึงวันที่สิบห้า
สิบหก เมษายนตอนเช้า เจ้าของบ้านเตรียมเครื่องไทยทานเช่นต้นกล้วย
ต้นอ้อยลูกมะพร้าว ขนม ข้าวต้นใส่ในคานหามช้าง
หรือนำพวงมาลัยคล้องคอช้างตามที่เจ้าของบ้านศรัทธา
แล้วบอกผีปู่ผีย่าผีบ้านผีเรือนว่า ตนเองได้จัดทำช้างเพื่อที่จะไปถวายวัด (เป็นประเพณีทางเหนือที่ว่าจะทำอะไรต้องบอกผีบ้านผีเรือนงานนี้จะเสร็จไปด้วยดี
ถ้าไม่บอกอาจจะมีอุปสรรคขัดขวางทำให้งานไม่ราบรื่น) เพื่อนบ้านจะมาช่วยกันจัดเตรียมอาหาร
มีวงสะล้อ ซอ ซึงเล่นกันเป็นที่สนุกสนาน พอได้เวลาประมาณแปดโมงเช้า
ทุกบ้านที่จัดทำช้างก็เริ่มแห่ช้างหรือสัตว์ที่จัดทำไว้ พร้อมเครื่องไทยทาน ถ้าบ้านอยู่ไกลก็จะนำขึ้นรถแห่ไปก่อน
ตีกลองร้องรำมารวมกันที่ศาลหลักเมือง นำขันดอกไม้ธูปเทียน พานดอกไม้ธูป เทียน
ไปบอกว่าจะนำช้างไปถวายวัด และขอพรให้การจัดงานครั้งนี้ระสบผลสำเร็จ เมื่อขบวนช้าง
ของแต่ละบ้านมาพร้อมกันแล้ว ก็จะแห่พร้อมกันไปที่วัด
เมื่อถึงวัดก็จะนำช้างและสัตว์ต่างๆ ลงจากรถ ให้คนหามรอบวิหารสามรอบ
จัดขบวนแห่จะมีกลองมองเซิง กลองปู่จา การฟ้อนเล็บ ฟ้อนเจิง ช้างผ้า
ฉัตรช่ออยู่ข้างๆขณะแห่จะ มีการแหย่เล่นกัน ให้ช้างกระดิกหู ยกขา
หรือนำช้างมาชนกันเป็นที่สนุกสนาน ถ้าเจ้าของช้างไม่ต้องการให้ช้างอื่นมา
ใกล้ช้างของตน หรือถูกชน ก็จะนำฉัตรมากันไว้
1. เพื่อศึกษาประเพณีแห่ช้างผ้า
2. เพื่อหาวิธีการอนุรักษ์ประเพณีในท้องถิ่น จังหวัด ลำปาง
3. เพื่อเผยแพร่ประเพณีให้เป็นที่รู้จัก
ขั้นตอนการดำเนินงาน
1. ศึกษาหัวข้อโครงงานเพื่อนำเสนอครูที่ปรึกษา
2. ศึกษาและค้นคว้าข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องที่สนใจ
3. เขียนโครงร่างโครงงาน
4. ปรึกษาครูผู้สอน
ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ
1. สามารถทราบถึงประวัติประเพณีแห่ช้างผ้า
จังหวัดลำปางได้
2. สามารถเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับประเพณีแห่ช้างผ้า จังหวัดลำปาง ต่อผูที่สนใจได้
เอกกสารอ้างอิง
http://www.pooyajaonai.com/board/viewthread.php?tid=132
http://www.thaigoodview.com/node/117698
